Ouderdom

Tekst: Prediker 12:1-7

Geliefde gemeente van Jezus Christus,

Af en toe hoor ik iemand zeggen: gezondheid is zó vanzelfsprekend als je gezond bent;
Maar als je ziek wordt, of klachten krijgt,
Of iemand om je heen valt plotseling weg,
Dan besef je ineens hoe kwetsbaar je leven is.
Dat gezond zijn helemaal niet zo vanzelfsprekend is.

Als je ouder wordt, dan krijg je ook steeds meer met kwetsbaarheid te maken.
Hoe vaak heb ik niet mensen horen zeggen:
Ik ben wel 70, of 80, maar zo vóel ik me nog helemáál niet!
Ik voel me nog steeds zo als toen ik 30 was!
Alleen mijn lichaam werkt niet altijd meer mee.
Ik ben eerder moe, of stijf.
Ik moet echt rekening gaan houden met dat ik niet meer alles kan.

En als de jaren dan klimmen, dan ga je dat steeds een beetje méér merken.
dan word je steeds een beetje meer afhankelijk.
Niet iedereen vindt dat makkelijk.
Ik denk zelfs dat de meeste mensen dat wel lastig vinden.
Om voor je te láten zorgen.
Om niet meer alles zélf te kunnen.
Als je merkt dat keuzes steeds meer vóór jou gemaakt worden.

Die situatie, daar zit de schrijver van Prediker ook in.
Hij wordt ouder. En daarmee afhankelijker. Kwetsbaarder.
Hij is iemand die wéét dat gezondheid niet vanzelfsprekend is.
En dat jong zijn, en alles kunnen, niet voor altijd duurt.

Prediker, zo noemt de schrijver van dit boek zichzelf.
gaat over iemand die aan het einde van zijn leven staat, en terugkijkt.
Hij slaakt een diepe zucht, en zegt:
waar heb ik het allemaal voor gedaan?
Ik heb hard gewerkt, ik heb rijkdom nagejaagd,
En wat hou ik eraan over?
Het is allemaal lucht en leegte.
IJdelheid der ijdelheden, stond in de oude vertaling!

Het stuk dat we vandaag hebben gelezen is bijna het laatste stukje van zijn boek.
En dat gaat over ouder worden. Ouder zijn.
Prediker schrijft op een beeldende en wat grappige manier waar je mee te maken kunt krijgen als je ouder wordt.
Maar er zit wel een serieuze ondertoon onder!
Want wat hij schrijft, is vaak maar al te waar.

Hij zegt: als je ouder wordt, verduistert de zon,
De sterren en de maan stralen niet meer,
De lucht wordt grauw, ook als het niet regent.

En hij noemt dan allemaal lichamelijke ongemakken op waar je mee te maken krijgt als je ouder bent:
De wachter staat trillend voor het huis,
Daarmee bedoelt hij: je handen gaan trillen.
De soldaten gaan kromgebogen voort.
Daarmee bedoelt hij je benen, die hun kracht verliezen.
De maalsters verdwijnen.
Je verliest je tanden!
De vrouwen staren uit het venster.
Je gaat slecht zien.
De molen maakt geen geluid meer,
Het fluiten van de vogels, hun lied hoor je niet meer.
Oftewel: je gehoor wordt minder.
Je durft geen heuvel te beklimmen,
de weg is vol gevaar. Je kan er niet meer zomaar op uit.
De amandelboom behoudt zijn wintertooi:
Je haar wordt wit, of grijs.
Het is echt niet zo’n rooskleurig beeld dat Prediker schetst van de ouderdom.
Hij zegt dat ook: in deze jaren vind ik weinig vreugde meer.

Nou… misschien vind je Prediker wel een beetje té negatief over de ouderdom.
Maar hij schrijft dit niet om te klagen!

Weet je aan wíe hij dit schrijft?
Hij schrijft dit juist aan jónge mensen!

Hij zegt: besef wat je te wachten staat!
Gezondheid en kracht blijven niet altijd vanzelfsprekend.
De ouderdom hoort erbij.
Het is de andere kant van de medaille.

Dat is misschien ook wel de troost die je uit Prediker kunt halen:
Ouderdom hoort bij het leven.
En dat het niet altijd leuk is om oud te zijn:
Soms is het goed om dat onder ogen te komen!
Om dat gewoon te laten staan.

Dat is typisch voor het Oude Testament. Je ziet het ook in de Psalmen:
Als het leven tegenzit, moet je niet denken dat het nooit goed is geweest, of nooit meer goed kan zijn.
Maar je moet ook niet ontkennen wat je op dit moment meemaakt.

Dat doet Prediker ook.
Hij wil laten staan dat oud zijn echt wel eens moeilijk kan zijn.
Hij zegt: het leven is eindig.
En als je oud wordt, ga je steeds dat meer merken.

Als je ouder wordt, word je afhankelijker.
Alles wat altijd zo vanzelfsprekend was, wordt moeilijker.
Het helpt niet om je daartegen te verzetten.
Om te doen alsof het niet zo is.

Toch is dat niet het héle verhaal!
Want oud zijn is ook mooi!
Prediker ziet zijn eigen rol, als oude man,
In dat hij jongere mensen iets van zijn wijsheid mag leren!
Want nu hij oud is,
vindt hij hele andere dingen belangrijk dan toen hij zelf jong was!

Toen was hij bezig met rijkdom,
Met hard werken.
Nu hij oud is zegt hij tegen jonge mensen:
Bedenk toch dat er meer is in het leven!
Op een dag wordt jullie haar ook grijs! Jullie ogen dof!
Op het dag verstilt het geluid in jullie oren!
Vallen jullie tanden uit!
Gaan je handen trillen, en je benen worden slap.

Tegen jonge mensen zegt Prediker:
Gedenk daarom je Schepper in de dagen van je jeugd
– voordat de slechte dagen komen.

Wat bedoelt hij daar nou mee?

Ik sprak een keer met een vrouw die kort daarvoor haar man had verloren.
Dat is een groot verdriet:
als je je hele leven met iemand hebt gedeeld.
Als je veel langer samen bent geweest dan alleen.
En dan sta je er ineens weer alleen voor.

Wat mij heel erg verraste, was iets dat díe vrouw tegen me zei.
Ze zei: wat ben ik nu blij dat ik kan bidden!
Dat ik weet hoe dat moet!
Dat ik dat heb geleerd toen het goed ging!
Want nu kan ik ergens terecht.
En weet ik dat ik er niet helemáál alleen voor sta.
En elke dag luister ik een lied, dat mij kracht geeft in deze tijd.
Het helpt mij zo dat ik die liederen al kende, voordat dit gebeurde!
Voor ik mijn man verloor.
Ik werd daar stil ván, dat zij dat tegen me zei op dat moment.

En ik denk: misschien is dat wel de grootste rijkdom van de ouderdom.
Dat je zulke dingen door kunt geven,
en voor kunt leven aan jonge mensen.
Want jonge mensen, dat zegt Prediker, en dat ís ook zo:
die leven heel vaak alsof niets ze kan overkomen.
Zo vóelt het ook als je jong bent!
En daar is niets mis mee.
Geniet ervan als je jong bent!, zegt Prediker.
Maar hoe waardevol is het als je oudere mensen hebt die een voorbeeld voor je zijn,
Van hoe je met de kwetsbaarheid van het leven om kunt gaan.
Een voorbeeld van hoe je om kunt gaan met als je gezondheid níet meer vanzelfsprekend is.

Wat mooi is het als je mensen hebt die een voorbeeld voor je zijn in hoe ze geloven, op zo’n moment.
Ik denk aan mijn opa, die ziek was. Hij had de ziekte van Parkinson.
Op zijn kantoor had hij een tekst hangen uit de Bijbel, uit Romeinen:
Niets kan mij scheiden van de liefde van God!
Dat is voor mij zo’n bemoediging, dat mijn opa die op zijn deur had hangen!
Ook al hadden we het er nooit over!
Nu is mijn opa er niet meer, maar ik denk er nog wel vaak aan.
En ik voel me er echt door gedragen, dat mijn opa die tekst ook zo mooi vond.

En die vrouw, die haar man heeft verloren,
en die op dat moment deelt hoeveel ze eraan heeft dat ze kan bidden.
Dat ze bij God een toevlucht heeft!
Dat is ook een voorbeeld voor mij.

Mensen die in hun kwetsbaarheid weten waar ze steun kunnen vinden.
En liefde. Geborgenheid.

Gedenk daarom je schepper in de dagen van je jeugd.
Dit stuk, dat we hebben gelezen, uit Prediker,
is geen klaagzang over de ouderdom.
Het is geen waarschuwing.
Het is dat hij, als oudere, aan jonge mensen iets mee wil geven.
Gedenk je Schepper.
Je mag weten dat God er is.
Nu gaat het je misschien vóór de wind,
Maar áls het moeilijk wordt,
Dan heb je iets om op terug te vallen!
Dan hou je grond onder de voeten.
Want ouderdom en kwetsbaarheid hóren bij het leven.
Het is geen mooi beeld dat Prediker ervan schetst,
maar wel een eerlijk beeld.

En juist dat je er eerlijk naar kunt kijken,
Dat de ouderdom echt niet alles is,
Dat kan het ook weer relativeren.
Ja, mijn zicht wórdt minder!
Ik hóór niet goed meer.
Lópen wordt moeilijk.
Mijn beste tijd ligt misschien wel áchter me.

Maar ik ga daar niet tegen vechten.
Of doen alsof het niet zo is.
Ik probeer het te accepteren.
En ik weet, óók als het minder wordt,
Óók als ik met de kwetsbaarheid van het leven te maken krijg,
Met de kwetsbaarheid van mijn gezondheid,
Waar ik toch vreugde uit mag halen:
Niet uit mijn eigen kracht,
Uit wat ik zelf voor elkaar kan boksen,
Maar uit de liefde van God,
Die mij niet laat vallen.

Ouderdom is niet alleen aftakeling.
Het is ook rijkdom!
Een rijkdom die je nog niet hebt als je jong bent.
Een rijkdom aan wijsheid,
én nog meer: een rijkdom aan geleefd geloof!
Amen.