Pinksteren 2025 – 9 misverstanden over de heilige Geest

Tekst: Handelingen 2:1-4

Lieve mensen,

In PKN-kerken gaat het niet veel over de heilige Geest.
Misschien vinden we het een moeilijk onderwerp.
Voor veel mensen voelt de heilige Geest vaag en ongrijpbaar.
En daardoor bestaan er ook veel misverstanden over. En is er veel onduidelijk.

Daar herken ik zelf ook wel wat van.
Ik heb momenten gehad in mijn leven dat ik dacht:
ik voel weinig van de heilige Geest.
Betekent dat dat ik de heilige Geest niet heb?
Of: dat ik het moeilijk vond om een beeld te maken van de heilige Geest.

Wat ik daarom wil doen, is samen met jullie proberen om de heilige Geest wat beter te begrijpen! Om het wat dichterbij te brengen!
En dat wil ik vandaag doen door 9 misverstanden te noemen over de heilige Geest.
Verspreid door de dienst, afgewisseld door liederen.

Misverstand 1 – De heilige Geest is vaag

Ik wil beginnen met:
-De heilige Geest is vaag

Grote kans dat het voor jou wél zo voelt!
Dat komt misschien al door het woord ‘Geest’!
Bij dat woord denk je aan iets dat je niet kan zien. Iets ongrijpbaars.
Bij God heb je dat waarschijnlijk veel minder.
Terwijl je God ook niet kan zien!

Het woord voor ‘Geest’ in de Bijbel betekent ook wind, of adem.
Dat is ook ongrijpbaar.
De wind kan je wel voelen, of merken, maar niet zien.
Jezus zegt:
de wind waait waarheen hij wil.
Je hoort zijn geluid, maar je weet niet waar hij vandaan komt of waar hij heen gaat.

Dat geldt ook voor de heilige Geest.
De heilige Geest kan je niet zien. Hij is niet te grijpen. Niet te controleren.

Maar hij is ook niet vaag!
De wind vind je ook niet vaag?
Je hoeft maar naar een molen te kijken, of naar een vlieger,
of te luisteren naar het geruis van de bladeren in de bomen,
en je weet dat de wind er is.

De heilige Geest is juist heel concreet.
De heilige Geest is hoe God op elk moment bij ons is. Om ons heen, in ons.
Daar hoef je niet iets van te merken, maar Hij ís er wel.
Op élk moment is Hij bij je.
Misschien is ‘vertrouwd’ wel een veel beter woord dan ‘vaag’.

Misverstand 2 – De heilige Geest is een onpersoonlijke kracht

Het tweede misverstand is:
-De heilige Geest is een onpersoonlijke kracht

Als je het Pinksterverhaal leest, wat wij net ook met elkaar hebben gelezen,
dan voelt het als een natuurkracht die over de leerlingen van Jezus wordt uitgestort!

Een windvlaag vult het huis, vlammen van vuur verspreiden zich over de leerlingen.
En ze krijgen kracht om naar buiten te gaan en alle mensen in alle talen over Jezus te vertellen!

Maar net zoals de heilige Geest niet vaag is, is de heilige Geest ook niet een onpersoonlijke kracht.

De heilige Geest is juist een ‘persoon’, binnen de drie-eenheid.
De drie-eenheid, dat vinden mensen, ik ook, moeilijk te begrijpen.
Dat is dat er één God is,
Maar die éne God kan je op drie manieren leren kennen. Als 3 personen.

Als de Vader in de hemel, de Schepper.
Als Jezus, de Zoon, die naar ons toe kwam, die bij ons woonde, die zijn leven voor ons gaf en opstond uit de dood.
Én als de heilige Geest!
De heilige Geest is een ‘persoon’, in de drie-eenheid. Net als Jezus, net als de Vader.
Net zoals je mag bidden tot de Vader, en tot Jezus,
mag je ook bidden tot de heilige Geest:
Een heel oud gebed is:
Kom, Schepper Geest. Veni, creator spiritus.

Lied: Sela – Veni, Creator Spiritus

Veni creator Spiritus,
Mentes tuorum visita,
Imple corda nostra.

Kom, Schepper Geest,
bezoek de gedachten van de uwen,
vervul onze harten.

Misverstand 3 – De heilige Geest was er in de tijd van de Bijbel, maar nu niet meer

Het derde misverstand:
-De heilige Geest was er alleen in de tijd van de Bijbel
In de Bijbel lees je over hele bijzondere wonderen.
Denk aan het Pinksterverhaal!
De leerlingen van Jezus die naar buiten gaan,
en álle mensen horen ze in hun eigen taal spreken!
Dat is een wonder.
Het boek Handelingen, waar het Pinksterverhaal in staat,
staat vol met zulk soort dingen!

Wist je dat Johannes Calvijn, de reformator, je ziet hem op het plaatje,
dacht dat ál die dingen die je leest in de Bijbel, over wonderen, en bijzondere dingen die de Geest doet,
dat dat iets was voor de tijd van de Bijbel, maar niet meer voor zijn tijd?
Het doel is bereikt!, zei hij. Iedereen gelooft!
Calvijn geloofde zelfs dat evangelisatie niet meer nodig was.
De heilige Geest was nodig om de mensen over Jezus te vertellen.
En nu weet iedereen wie Jezus is, zei hij.
Dat zei niet alleen hij: ook de Rooms-Katholieke kerk keek er zo tegenaan in zijn tijd.

Maar dan gooi je wel heel veel weg,
als je de heilige Geest alleen maar ziet als iets van vroeger.
Als je de heilige Geest alleen nog maar een hele kleine rol geeft:
Dat de heilige Geest er is om je inspiratie te geven,
of je te helpen om de Bijbel te begrijpen.
Dat doet de heilige Geest óók! Dat is iets heel belangrijks dat de heilige Geest doet!
Maar ik geloof niet dat je kan zeggen,
dat wat je in de Bijbel leest over de heilige Geest,
dat dat alleen maar iets was van toen, en niet meer van nu.

Toch merken wij er nu misschien weinig van.
Waar heeft dat mee te maken?
Misschien wel doordat wij weinig aandacht schenken aan de heilige Geest.
Om te zien wat de heilige Geest doet,
moet je er ook voor open staan dát de heilige Geest er is.
En: niet álles wat de heilige Geest doet is heel spectaculair.

Misverstand 4 – De heilige Geest doet alleen maar grote, bijzondere dingen

Dat is het volgende misverstand:
-De heilige Geest doet alleen maar grote, bijzondere dingen.

Als ik jou zou vragen: wanneer heb jij zelf iets ervaren van de heilige Geest?
Wat zou je dan zeggen?
Grote kans, dat je wel eens iets hebt ervaren,
Maar dat je niet eens doorhad dat het de heilige Geest was.

Als je mensen vraagt wat ze hebben ervaren van de heilige Geest,
Dan zullen de meeste mensen geen hele grote, bijzondere dingen noemen,
Maar juist hele kleine dingen,
Waarin ze gemerkt hebben dat de heilige Geest wel iets bijzonders deed.

Iemand die je tegen komt, nét op het moment dat je dat nodig had.
Een Bijbeltekst die je ineens heel erg aanspreekt, die je helpt, of troost.
Een lied dat in je opkomt op een moeilijk moment.
Of dat je aan het bidden bent, en ineens bedenkt hoeveel God van je houdt!
Of dat je aan het bidden bent, en dat je ineens aan iemand moet denken!
Daar moet ik even langs gaan!
Of dat je ergens voor bidt, en het gebeurt ook!
Of je krijgt een antwoord op een manier die je niet had verwacht!
Of je kijkt terug naar een moment in je leven, en denkt:
Ik heb ervaren dat God daar doorheen heeft gewerkt.

In de Bijbel doet de heilige Geest niet alleen hele grote dingen.
De heilige Geest doet ook hele gewone, kleine dingen.
Je leest ergens dat Paulus heel graag iets wil, hij wil het binnenland van Turkije intrekken om daar over Jezus te vertellen,
maar het lukt maar niet.
Telkens komt er iets tussen!
En dan blijkt dat de heilige Geest wil dat hij iets heel anders gaat doen.

De heilige Geest is in de Bijbel óók al bij de Schepping!
Creativiteit! Dat hoort ook bij de Geest!

Misverstand 5 – De heilige Geest doet nóóit grote, bijzondere dingen

Maar ja, dan is het nu tijd voor het volgende misverstand:
-De heilige Geest doet nóóit grote, bijzondere dingen
Dat is ook helemaal niet waar!
Hoe zit dat dan met al die Bijbelteksten, waarin wonderen gebeuren?

Er is een huisarts, Dick Kruijthoff, die jarenlang onderzoek heeft gedaan naar mensen die zijn genezen door gebed.
De aanleiding daarvoor was een vrouw die hij in zijn praktijk had,
die na een gebedsdienst op een bijzondere manier was genezen.
Samen met een team van artsen heeft hij heel veel genezingsverhalen van mensen ‘getest’.
En, dat moet ik erbij zeggen: heel vaak bleek het moeilijk te bewijzen te zijn.
Dat zegt niet dat het niet waar was!
Maar wel dat het heel moeilijk aan te wijzen is.

Maar er waren ook een paar gevallen waarin het wél meer aan te wijzen was.
En weet je wat het bijzondere is:
Dat waren mensen voor wie niet in een bijzondere gebedsdienst was gebeden,
Maar gewoon in de gemeente.
Bij de voorbede, in de kerkdienst, of bij ziekenzalving.

Die arts zei: het is heel moeilijk te begrijpen dat er mensen zijn die er zo vaak voor bidden, en er gebeurt niets, maar bij anderen gebeurt het wel.
Dat maakt het ook wel moeilijk.

Dat is denk ik ook heel belangrijk om te beseffen, als het hierom gaat:
We leven in een gebroken wereld. Er ís ziekte, en er ís pijn.
Ook als je gelooft is dat niet weg.
En de heilige Geest, die is niet vast te pinnen.
Die doet het niet op onze voorwaarden.

Maar het gebeurt wel!
Dat de heilige Geest mensen geneest.
En daar mógen we ook om bidden.
En we mogen geloven dát de heilige Geest dat ook doet.
Ook al hebben we hem niet in onze broekzak.

Lied: 687: 1 en 2 – Wij leven van de wind

Misverstand 6 – Ik voel niks van de heilige Geest, dus ik heb de heilige Geest niet ontvangen

Het volgende misverstand is:
-Ik voel niks van de heilige Geest, dus ik heb de heilige Geest niet ontvangen

Misschien herken je die gedachte.
En daar wil ik je in bemoedigen!
Want het staat gewoon in de Bijbel,
In 1 Kor. 12:3:
Niemand kan zeggen: ‘Jezus is de Heer,’ behalve door toedoen van de heilige Geest.
En een paar verzen verder staat:
12:7: In iedereen is de Geest zichtbaar aan het werk, ten bate van de gemeente.

Dus ook in jou!
Als je gelooft, dan woont de heilige Geest in jou,
en dan werkt de heilige Geest door jou heen.
Daar hoef je niet aan te twijfelen.

In het hoofdstuk waar dat staat heeft Paulus het over de gaven van de Geest.
De heilige Geest doet bijzondere dingen, maar óók dingen die wij heel gewoon vinden.
Paulus noemt dat de heilige Geest mensen kan genezen, of in bijzondere talen kan laten spreken,
Maar hij noemt óók dat de heilige Geest je geloof kan geven,
of kan helpen om dingen goed uit te leggen,
of om er voor iemand anders te zijn.

Ook dáár kan de heilige Geest doorheen werken!
Ook die dingen zijn een geschenk die de heilige Geest aan jou geeft.

Misverstand 7 – Iedereen die de heilige Geest heeft kan in klanktaal spreken

Nu we toch in dat hoofdstuk van Korintiërs zijn aanbeland, het volgende misverstand is:
-Iedereen die de heilige Geest heeft kan in klanktaal spreken.
Misschien zegt dat jou helemaal niks!
Of ken je het wel, maar vínd je het helemaal niks!
Klanktaal, of tongentaal.
Dat is iets dat in veel evangelische kerken vaker voorkomt, maar in Protestantse kerken is er weinig aandacht voor.
We vinden het misschien wel een beetje eng.
Maar ik denk niet dat dat helemaal terecht is. Onbekend maakt onbemind.

Paulus noemt het ook wel ‘de talen van de engelen’.
Het is dat je gaat spreken, hardop, of in jezelf, in een taal die je niet begrijpt.
Maar je vóelt dat je daarmee God groot maakt!
Aan de ene kant is dat iets spannends, omdat je het niet in de hand hebt,
en aan de andere kant ook iets heel moois!
Een manier om God te prijzen!

In de gemeente in Korinthe was klanktaal een big deal!
Daar sprak iedereen in klanktaal!
Alleen Paulus zegt tegen ze dat ze daar eerder tevéél mee bezig zijn dan te weinig!
Hij zegt: de heilige Geest geeft geschenken aan mensen,
Maar op het moment dat Hij dat wil, en op de manier die Hij wil.
Niet iedereen krijgt dezelfde gaven.
Dus niet iedereen die gelooft, kan in klanktaal spreken.
Het is niet eens de belangrijkste gave, zegt Paulus.
De liefde! Dat is volgens hem het belangrijkste.
Al sprak ik in alle talen van de engelen:
had ik de liefde niet, dan was het niks waard.

Maar: ook als wij het spannend vinden, of het niet kennen,
of als we het mensen horen doen, en het ver van ons af staat:
Het is belangrijk om niet te vergeten dat het in de Bijbel als iets moois wordt gezien!
Iets waarmee je God groot maakt.
Niet alles wat wij niet begrijpen, of niet kennen, is verkeerd!

Lied: Build Your Kingdom Here

Misverstand 8 – Ik verlies de controle door de heilige Geest

We komen bij het één-na-laatste misverstand:
-Ik verlies de controle door de heilige Geest
Als je in de Bijbel leest over de heilige Geest, dan lijkt het soms wel alsof mensen wél de controle verliezen.
Denk weer aan het Pinksterverhaal!
De Geest die als een windvlaag het huis vult,
en de tongen van vuur die zich over de leerlingen van Jezus verspreiden,
waarna ze in allemaal bijzondere talen gaan spreken.
Dat komt nogal overweldigend over!

Als de heilige Geest in je komt, verlies je dan de controle? Verlies je jezelf?
Daar wil ik iets persoonlijks over delen, wat ik vorige week heb meegemaakt.
Ik was samen met Jan Willem, en Willie, en Jacolien,
bij de conventie van de Charismatische Werkgemeenschap.
Dat lijkt wel een beetje op Opwekking, maar dan in het klein.
En de deelnemers komen over het algemeen meer uit PKN-kerken.
Elke dag was er een lezing, en er waren workshops, en er was een dienst.
En in één van die diensten konden we naar voren komen om een zegen te ontvangen.

Van tevoren werd gezegd: sommige mensen kunnen, als ze die zegen krijgen, gaan ‘rusten in de Geest’.
In Evangelische kerken heet dat vaak ‘vallen in de Geest’.
Het betekent dat je een soort van flauwvalt,
Omdat je zo vervuld wordt van de heilige Geest,
Dat je erdoor wordt overspoeld.

Ik wilde ook naar voren gaan, en een zegen krijgen.
Maar ik vond dat ook spannend!
Want ik dacht: dat wil ik niet! Ik wil niet flauwvallen.
En ineens bedacht ik bij mezelf:
Jake, je mag er toch ook gewoon op vertrouwen dat als jij dat niet wil,
dat de heilige Geest dat ook niet doet?
Want de heilige Geest overweldigt ons niet.

Ik heb wel eens horen zeggen: de heilige Geest is een gentleman.
Gentle, daar zit iets in van: de heilige Geest is zacht, en voorzichtig.
Of de heilige Geest is een coach.
Die met je meeloopt, op jouw tempo.
De heilige Geest overweldigt ons niet,
En de heilige Geest doet geen dingen die wij niet willen.
Dat is ook wel een geruststelling.
Je hoeft bij de Geest niet bang te zijn om de controle te verliezen.

Misverstand 9 – Je hebt de heilige Geest niet nodig om te geloven

Het laatste misverstand waar ik het met jullie over wil hebben, is:
-Je hebt de heilige Geest niet nodig om te geloven
Sowieso kán dat helemaal niet.
Áls je in Jezus gelooft, woont de heilige Geest in jou.
Dus je kán niet geloven zonder de heilige Geest.
De heilige Geest woont in jou, en werkt door jou heen, of je het door hebt of niet.

Je kan wel geloven, zonder je bewust te zijn van de heilige Geest.
Dat je in je geloof vooral bezig bent met Jezus, en met de Vader,
maar de heilige Geest krijgt weinig ruimte.

Daar zit iets verdrietigs in.
Stel je voor: de kerk is een huis.
Wij hebben van Jezus de opdracht gekregen om dat huis uit te bouwen.
We beginnen met elkaar te slepen aan palen,
en ze met onze blote handen aan elkaar vast te binden.
We doen keihard ons best!

Maar… we kunnen ook de heilige Geest om hulp vragen.
De heilige Geest heeft de bouwplannen.
De heilige Geest heeft het gereedschap dat je nodig hebt.
En met dat huis dat we aan het bouwen zijn, is het eerder andersom:
het is de heilige Geest die het bouwt.
Wij zijn de helpers. Wij worden ingeschakeld.
Denken dat wij dat zélf wel kunnen, dat is de omgekeerde wereld!

Jezus’ leerlingen kregen na Hemelvaart de opdracht om eerst te wáchten,
Tot ze de heilige Geest kregen!
Hij zei niet: ga maar heel hard werken!
Hij zei: wacht tot jullie de heilige Geest ontvangen.
Hij zal jullie helpen om mijn getuigen te zijn.

Geloven zonder de heilige Geest kan niet!
Maar je kan wel heel makkelijk denken: ik red het wel alleen.
Of: dat je niet wéét dát de heilige Geest er is, om je te helpen,
en dat je dénkt dat je het alleen móet doen.

Het is wat Jezus ons heeft beloofd:
Ik ben met jullie, alle dagen.
En Hij is bij ons, door zijn heilige Geest.

Ik sprak eens een predikant, die zei tegen mij wat hij elke dag bidt.
Dat vond ik heel mooi!
Hij bad, elke dag:

Kom, heilige Geest,
Vernieuw Uw kerk,
Vernieuw mijn leven.

Amen.

Lied: Hemelhoog 232 – Laat het huis gevuld zijn