Ontmoetingen met Jezus: Nikodemus, de grote leraar

Johannes 2:25-3:13, 16

Ik deed tijdens mijn studie ooit een minor aan de kunstacademie.
Normaal moest ik altijd essays schrijven, maar nu moest ik een kunstwerk maken.
Dat was best spannend, want vergeleken met wat de echte kunstacademiestudenten maakten,
Was wat wij maakten niet zo bijzonder.
Gelukkig lag voor ons als ‘buitenstaanders’ de lat een stuk lager.
We moesten een kunstwerk maken, en dat moesten we exposeren in een oud klooster.

Ik had dit kruis gemaakt, van hout.
En dat zette ik tussen de deur.
En ik zei: het kruis houdt de deur open naar God!

Het is alleen niet zo’n hoog kruis.
Je moest een beetje bukken om er onderdoor te kunnen gaan.
En naast de deur waar het kruis in stond, was nog een andere deur,
Dus de meeste mensen liepen er gewoon omheen.
Maar er was één man, die zich klein maakte,
En die onder het kruis doorliep.
Dat was juist iemand die net voor de hele zaal een lezing had gegeven.
Ik vond het bijzonder, dat juist hij dat deed!

Je klein maken.
Dat is beseffen dat je afhankelijk bent.
Loslaten dat je het op eigen houtje wel redt, dat je het zélf wel kan fixen.
Je status loslaten.
Alles wat je hebt opgebouwd!
Alles wat je aanzien geeft, waardoor mensen tegen je opkijken.

En opnieuw geboren worden.
Opnieuw beginnen.
Leven uit genade!

Dat is wat nodig is, om het Koninkrijk van God te kunnen zien, zegt Jezus tegen Nikodemus.

Hoe zou Nikodemus hebben verwacht dat zijn ontmoeting met Jezus zou verlopen?
Hij was een farizeeër. Een soort dominee.
Eén van de belangrijke Joodse leiders in Jeruzalem.
Iemand die zijn leven lang geleefd heeft volgens de strikte Joodse tradities.
Iemand tegen wie de mensen opkeken.
Een belangrijke leraar, die dicht bij God leeft.

Met wie zou je hem kunnen vergelijken?
Met Arie van der Veer?
Die inmiddels niet meer leeft, maar die wel een bekende TV-dominee was.
Of Jan van den Bosch, van hour of power.
Belangrijke dominees, die veel mensen hoog in aanzien hebben staan?
Of een bisschop. Of de classispredikant.

Nikodemus kwam waarschijnlijk uit een vooraanstaande Joodse familie.
Hij was een oprecht gelovige man.
Iemand met een open blik!
Meer dan andere farizeeën en Joodse leiders.

Dat blijkt wel uit hoe hij Jezus benadert.
Veel andere farizeeën zetten Jezus meteen weg als een oplichter.
Jezus was in hun ogen een jonge man, zonder echte opleiding,
die zich ‘rabbi’ noemt, die doet alsof hij een leraar is.
Maar Nikodemus noemt Jezus zélf ‘rabbi’, leraar.
Hij accepteert Jezus.
Hij gelooft dat Jezus door God gezonden is.
Hij is nieuwsgierig naar Jezus.
Wil met hem in gesprek.
Tegen hem zeggen dat hij open staat voor wat Jezus te zeggen heeft.

Dus spreekt hij met Jezus af.
Maar wel ’s nachts. Als het donker is.
Als andere mensen niet kunnen zien dat hij naar Jezus toe gaat.
Want dát is toch wel een érg grote stap:
Als Joodse leider bekéndmaken dat hij met Jezus in gesprek gaat.
Nee, dan kan het beter in het geheim.
Dat andere mensen het niet weten.

Maar hij vertrouwt meteen aan Jezus toe:
Ik heb de wonderen gezien, die U doet!
Ik geloof dat U van God komt.

Nikodemus is van Jezus onder de indruk.

Je zóu zeggen dat Jezus daar blij mee is!
Na alle weerstand die hij tegenkomt,
Éindelijk een farizeeër die naar hem wil luisteren!
Die hem gelooft.
Daar moet je dankbaar voor zijn, toch?
Die moet je een beetje te vriend houden!

Of niet?

Nou, blijkbaar denkt Jezus daar heel anders over!
Zou Nikodemus er van geschrokken zijn, hoe Jezus op hem reageert?
Jezus zegt niet: dank je wel, wat fijn dat je dat zegt!

Jezus kiest meteen de confrontatie.
Ik verzeker je: alleen wie opnieuw geboren wordt, kan het koninkrijk van God zien!

Jezus is vaker heel kritisch op de farizeeën, op de Bijbelgeleerden,
op de leraren en dominees van die tijd!
Waarom?

Misschien wel omdat hij denkt dat zij dat wel kunnen hebben!
Zij zijn gewend om te discussiëren,
Om elkaar het vuur aan de schenen te leggen!
Jij noemt jezelf een leraar van Israël, zegt hij tegen Nikodemus.
Dan moet je wél weten waar je het over hebt!

Maar misschien ook wel omdat zij, meer dan anderen,
Zich op de borst slaan om hoe goed ze zich aan de wet houden.
De wet van God!
Op hoe ze voor zichzelf, en voor anderen, de lat heel hoog leggen.

Zoals Nikodemus.
Eén van de hoogste farizeeërs.
Een leider in Jeruzalem.
Iemand tegen wie de mensen opkijken.
Op z’n minst zou Jezus hem respect kunnen betonen.

Maar Jezus gaat niet eens ín op wat Nikodemus heeft gezegd.
Het lijkt wel of hij het Nikodemus moeilijk wil maken.

Alleen als je opnieuw wordt geboren, kan je het koninkrijk van God zien.

Het is een belangrijke vraag:
Waarom zegt Jezus dit juist tegen Nikodemus?

Hij zegt het niet één hoofdstuk verder, tegen de Samaritaanse vrouw, bij de put.
Dát is iemand die toch echt hulp nodig heeft?
Iemand op wie de mensen neerkijken.
Tegen haar is Jezus heel anders.
Hij zegt tegen haar: vraag het aan mij, en ik zal jou levend water geven.
Ik wil jou het eeuwige leven geven!
Terwijl ze dat niet verwacht!

Nikodemus verwácht juist dat Jezus blij zal zijn met hem.
Blij met zijn steun als farizeeër.
Maar tegen hém zegt Jezus:
Je moet opnieuw geboren worden.
Jezus zegt het niet vijandelijk, om Nikodemus weg te zetten.
Maar hij probeert hem iets duidelijk te maken.
Iets wat juist voor Nikodemus heel belangrijk is om te begrijpen!

Een nieuw begin, wie heeft dat nodig?
Normaal gesproken zou je denken:
Iemand die het moeilijk heeft.
Die aan de grond zit.
Die problemen heeft.
Die weet dat-ie het niet alléén redt!

Als je verhalen hoort van mensen die zich bekeren,
Dan is het vaak van mensen die het leven níet op de rit hadden.

Maar Jezus zegt nu tegen Nikodemus:
Ook jij – juist jij – hebt een nieuw begin nodig!
Je staat niet bóven die mensen!
Je bent een leider van het volk,
Het gaat je voor de wind,
Je staat hoog bij de mensen in aanzien,
Je leeft volgens de wet van God.
Je zit niet aan de grond.
Jij hebt alle vinkjes.
Maar ook jij, Nikodemus, moet opnieuw geboren worden om het koninkrijk van God te kunnen zien!

Nikodemus begrijpt niet wat Jezus bedoelt.
Opnieuw geboren worden?
Terug in de buik van je moeder?
Dat kán toch niet?

Maar dat is niet wat Jezus bedoelt.

Wat kan je ervoor dóen om geboren te worden?
(…)

Helemaal niks!
Je kan er niet komen door hard te werken,
Of doordat je het goed plant.
Geboren worden overkomt je.
Je hebt er geen controle over.
Je kan het niet verdienen, er niks aan bijdragen.
Het is een gratis levensgeschenk.
Een wonder, als een kindje wordt geboren!

En zo is het ook met opníeuw geboren worden.
Je kan het niet verdienen, je hebt er geen recht op!
Zélfs niet als leider van Israël.
Het heeft alles te maken met genade, met ontvangen, met jezelf overgeven aan God.

Dat moet bizar zijn geweest voor Nicodemus.
Jezus zegt tegen hem dat hij er voor God, als hoge farizeeër,
niet beter voorstaat dan een Samaritaanse vrouw,
of een prostituee op de straat, of een tollenaar.

Ook Nicodemus heeft het nodig om door Jezus gered te worden.
Om genade te ontvangen.
Om nieuw leven te ontvangen.
En dat leven, dat is een gratis geschenk.
Zijn afkomst, zijn status, gaan hem niet helpen.
Die zitten hem eerder in de weg!

Het is als met dat kruis dat in de deur staat,
Die de weg vrijmaakt naar God:
Nikodemus zal moeten bukken om erdoorheen te gaan.
Hij moet zijn status loslaten.
Hij moet de controle loslaten.
Hij moet stoppen met denken:
Ik kan op eigen houtje dicht bij God leven.

Het doet denken aan dat mensen soms zeggen:
Ik leef toch goed? Dan heb ik toch niks om me zorgen over te maken bij God?
Maar dat is niet het punt!
Het gáát niet om of je goed leeft.
Het gaat om of je wil accepteren dat het leven dat Jezus aan ons wil geven,
Niet iets is dat we zélf kunnen verdienen,
Of waar we recht op hebben,
Maar alleen een geschenk is dat Hij aan ons geeft.
Door zijn liefde!

Je moet opnieuw geboren worden, uit water en Geest.
Daarmee verwijst Jezus naar de doop.
En de doop heeft alles te maken met jezelf toevertrouwen.
Als je je kindje laat dopen, vertrouw je het toe aan God.
Als je als volwassene gedoopt wordt vertrouw je jezelf toe aan God.
Omdat je beseft dat je het niet alleen kán.
Dat je Jezus nodig hebt!
Je mag de genade ontvangen die Hij wil geven.
Je mag een nieuw begin maken.

Opnieuw geboren worden, wat betekent dat concreet voor Nikodemus?
Heel concreet betekent het:
Dat hij zijn status als leraar van Israël neerlegt,
Dat dat niet meer het belangrijkste voor hem is,
En dat hij een volgeling van Jezus wordt!
Dat hij niet meer bouwt op zijn grote staat van dienst,
Maar dat hij zich klein maakt, de controle loslaat,
En zich aan Jezus toevertrouwt.

En blijkbaar vraagt dat best wel veel van Nikodemus!
We lezen in dit gedeelte geen reactie meer van hem.
Hij heeft van Jezus iets gekregen om op te kauwen.
Iets dat hem aan het denken heeft gezet.
Logisch: dat hij tijd nodig heeft om wat Jezus hier zegt te verwerken. Het is niet niks!

Maar als we verder lezen in dit Bijbelboek, Johannes,
Dan zien we zijn naam nog een paar keer terugkomen.
En dan zien we dat deze ontmoeting met Jezus wel iets met Nikodemus heeft gedaan!
Wat Jezus tegen hem heeft gezegd is confronterend.
Maar hij proeft de waarheid in wat Jezus zegt.

Later lezen we dat Nikodemus het in de kring van farizeeën voor Jezus opneemt.
Dan steekt hij zijn nek uit voor Jezus.
Hij zet zijn reputatie op het spel.

En als Jezus is gedood aan het kruis,
Is Nikodemus één van de weinigen die het aandurft om te helpen om Jezus in het graf te leggen.

Nikodemus lijkt misschien wel wat op die man, die zichzelf klein maakte,
en onder het kruis door liep.

Deze Bijbeltekst zet ons net zo aan het denken als Nikodemus!
Misschien moet hij mij nog wel het meest aan het denken zetten, als dominee.

Opnieuw geboren worden is niet iets voor mensen die aan de grond zitten,
Die het helemaal hebben verknald.
Alleen wie opnieuw wordt geboren, kan het koninkrijk van God zien!, zegt Jezus.
En dat zegt hij júist tegen een leraar van Israël.
Juist tegen een leraar van Israël die zegt dat hij in Jezus gelooft!

Opnieuw geboren worden is: jezelf klein maken!
Niet je status laten bepalen wie je bent,
Of dat mensen naar je opkijken,
Niet denken dat je bij God een streepje voor hebt,

Maar de genade en de liefde van Jezus.
Dát is waar het om gaat.
Het is je aan Jezus toevertrouwen,
Die je zo lief heeft,
Dat Hij zijn leven voor je heeft gegeven.
Het is dat je met Hém een nieuw begin mag maken.

Amen