Ontmoetingen met Jezus: Zacheüs, een rijke tollenaar

Lukas 19:1-10

Vandaag is de eerste zondag van de veertigdagentijd.
De veertigdagentijd wordt ook wel de lijdenstijd genoemd.
Omdat we in deze periode lezen over de weg die Jezus gaat richting zijn kruisiging.
In de boeken in de Bijbel die gaan over het leven van Jezus zie je, halverwege,
Een andere focus ontstaan.
Eerst trekt Jezus rond, hij doet wonderen, hij vertelt over het koninkrijk van God!
Maar halverwege de boeken begint Jezus zijn leerlingen te vertellen over wat hem te wachten staat.
Ik zal lijden. Ik zal moeten sterven. Ik zal opstaan uit de dood.
En dat doe ik voor jullie…

En je ziet aan zijn leerlingen dat ze het niet kunnen bevatten als Jezus dat zegt.
Maar Jezus blijft het herhalen.
Langzaam aan komt de schaduw van het lijden dat hij moet doorstaan, van zijn kruis, dichterbij!

Ergens zegt het verhaal van vandaag iets over waarom Jezus de weg gaat die hij gaat.
Want het verhaal van vandaag gaat over dat je bij God een nieuw begin mag maken.
Zelfs voor mensen die mijlenver van God, van een goed leven, af lijken te staan,
Is een nieuw begin mogelijk.

Het verhaal van Zacheüs speelt zich af in Jericho.
Jericho was een oude, grote stad die op een knooppunt lag.
Als je van Galilea, waar Jezus vandaan kwam,
Naar Jeruzalem ging,
En je nam niet de korte weg dwars door Samaria,
Maar de officiële weg, om Samaria heen,
Dan liep je een heel eind naar het zuiden, langs de rivier de Jordaan.
En bij Jericho boog je af naar het westen,
En klom je langzaam op naar Jeruzalem, dat een stuk hoger lag.

Jezus is op weg naar Jeruzalem, voor de laatste keer,
En hij komt dan eerst bij Jericho aan.
Al vóór hij Jericho in komt, weet iedereen van zijn komst.
Want nog buiten de muren geneest Jezus een man, Bartimeüs,
die al zijn leven lang blind is geweest.

Het verhaal daarover gaat natuurlijk heel snel rond!
Dus als Jezus Jericho in komt, wordt hij opgewacht door een grote menigte.

In Jericho is ook Zacheüs.
Zacheüs was klein, maar hij was niet de minste!
Hij was een rijke hoofd-tollenaar.

Wat zegt dat over hem?

Om te weten wat een tollenaar was, helpt het om na te denken over het Romeinse rijk!
Dat was enorm!
In de tijd van Jezus was het een rijk van Frankrijk en Spanje en Marokko tot en met Egypte, Israël, Syrië en Turkije.
Onvoorstelbaar groot!
Dat rijk kon alleen maar bestaan doordat het goed georganiseerd was.
Er waren goede wegen, zodat soldaten zich snel konden verplaatsen,
Én er was een systeem om belasting te innen.

En daar waren tollenaars voor nodig.
Tollenaars waren lokale mensen die belasting inden voor de Romeinen.
Zacheüs was dus zo’n tollenaar,
in een plaats waar elke keer als er in Jeruzalem een groot feest was,
Enorm veel mensen doorheen kwamen.

Zacheüs was Joods,
Maar hij werkte voor de Romeinse bezetter.
Dat alléén al maakte hem niet geliefd.
Mensen zagen hem als een verrader.

Daarnaast werden tollenaars als onrein gezien,
Omdat ze door hun werk veel contact hadden met niet-Joodse mensen.
Andere joden, zoals de farizeeën, keken om die reden op mensen als Zacheüs neer.
Ze vonden ze minderwaardig.

Daar komt nog bij dat mensen als Zacheüs vaak misbruik maakten van hun positie.
Zacheüs zegt dat zelf, tegen Jezus:
Wie ik heb afgeperst, zal ik viervoudig vergoeden.
Dat betekent dus dát hij mensen heeft afgeperst!
Teveel geld gevraagd, meer dan nodig was.
En daardoor was hij zo rijk geworden.
Zeker als hoofd-tollenaar had hij meegeprofiteerd van alle tollenaars die onder hem vielen.

Zacheüs was ook slim. En hij komt voor zichzelf op!
Anders was hij geen hoofdtollenaar geweest.
Je ziet dat ook aan zijn oplossing om Jezus te kunnen zien, als Jezus Jericho binnenkomt.
Zacheüs is klein.

Ik weet niet wie van jullie oudere broers of zussen heeft, of juist een jongere broer of zus:
Als je de kleinste bent, dan moet je zélf je plek innemen.
Dat moest Zacheüs ook doen.

Hij rent vooruit,
En klimt in een boom,
En kan zo vanaf de eerste rang meekijken.

Waarom wil hij Jezus zo graag zien?
Als eerste:
Iederéén wil Jezus zien!
Zeker nadat het verhaal over de genezing van Bartimeüs rondgaat, net buiten de muren van Jericho.

Maar als tweede zit er misschien wel een dieper verlangen bij Zacheüs.
Ik weet niet of tollenaars elkaar goed kenden.
Maar je leest over Jezus, op verschillende plekken,
Dat hij juist contact heeft met tollenaars!

Mensen om Jezus heen begrijpen daar niks van.
Om die redenen die ik al noemde:
het zijn verraders, ze vragen teveel en ze worden als onrein gezien.

Maar Jezus zoekt ze steeds weer op!
Zelfs tenminste één van zijn leerlingen wás een tollenaar.
En die weerzin, en dat oordeel, dat ándere mensen hebben naar tollenaars toe,
Daar lijkt Jezus helemaal geen last van te hebben.
Hij heeft daar zelfs geen boodschap aan!
Ik ben gekomen om te zoeken en te redden wat verloren was, zegt hij.
Ik ben niet gekomen om rechtvaardigen tot inkeer te roepen, maar zondaars.

Als één schaap verdwaalt is, laat de herder de 99 andere schapen achter,
En gaat hij op zoek naar dat ene schaap.
En als hij het gevonden heeft, is er feest!

Als Jezus dat zegt, dan krijg je een inkijkje in het hart van Jezus.
En daarmee in het hart van God!

Ik ben gekomen om te zoeken en te redden wat verloren was.

Zacheüs, die heeft dat misschien allang wel gehoord,
Van zijn tollenaar-vrienden!
Hij wil weten wíe die Jezus ís, die zo anders naar hem kijkt dan álle andere mensen!

Dus zit Zacheüs in de boom op de eerste rang.

En wie wel eens in een theater is geweest,
die weet dat er risico’s zitten aan op de eerste rang zitten!
Dan kan je er worden uitgepikt!

Jezus loopt langs, en dan gebeurt er iets.
Jezus stopt.
Jezus kijkt omhoog.
Jezus zíet Zacheüs.
Hij kíjkt niet alleen naar Zacheüs, maar hij zíet Zacheüs!
Hij kent Zacheüs naam!
En hij zegt, tegen Zacheüs, misschien wel degene in die hele menigte bij wie je dat het mínst zou verwachten:
Vandaag wil ik in jouw huis verblijven!

Twee dingen:
-Hoe heeft dit eruit gezien voor de mensen om Jezus heen?

Zacheüs had het breed!
Hij had waarschijnlijk één van de mooiste huizen van Jericho!
Hij had slaven.
Hij had goed eten.
Hij had prachtige kleren.

En íedereen wist:
Het geld in Zacheüs zakken, dat is óns geld!
Maar ze konden er niks tegen doen.
En nou wil Jezus bij hém zijn?

Het tweede:
-Wat heeft dit betekend voor Zacheüs?

Denk je eens in:
Hoe zou jij het vinden als Jezus tegen je zou zeggen:
Vandaag kom ik bij jou thuis?

Ik heb zelf die link nooit eerder gelegd.
Maar kort voor Zacheüs, een half hoofdstuk daarvoor,
staat een heel ander verhaal in de Bijbel.
Dat gaat over iemand die alles goed voor elkaar heeft.
Over een rijke jonge man, die bij Jezus komt, en zegt:
Wat moet ik doen om het eeuwige leven te krijgen?
En als blijkt dat hij zich aan álle geboden houdt,
Zegt Jezus tegen hem:
Weet je wat je moet doen?
Ik wil dat je álles weggeeft, en achter Mij aan komt.
En die man druipt af.

Zijn leerlingen schrikken daarvan.
Hoe kan iemand nou aan díe eisen voldoen?
En dan zegt Jezus: wat voor mensen onmogelijk is, is mogelijk bij God!

En dan komt dit verhaal.
Zacheüs, die door Jezus wordt gezien,
Jezus komt bij hem thuis, in zijn leven,
En zijn leven verandert. Heel letterlijk!

Zacheüs komt tot inkeer.
En niet alleen met woorden.
Hij voegt meteen de daad bij het woord!
Ik geef de helft van wat ik heb aan de armen,
En wie ik iets heb afgeperst, geef ik het vier keer terug.

Zacheüs zegt niet: ik geef alles weg wat ik heb!
Dat vraagt Jezus ook niet van hem.
Maar je kan je er wel iets bij voorstellen dat zijn leven er straks heel anders uitziet,
Als hij de helft van zijn bezit weggeeft en vier keer terugbetaalt wie hij heeft afgeperst!

Maar Zacheüs geeft daar niet om!
Want hij heeft iets veel waardevollers gevonden!
Hij heeft Jezus gevonden.

Jezus vertelt ergens een gelijkenis:
hij vergelijkt het koninkrijk van God met een koopman,
die een hele bijzondere parel tegenkomt.
De koopman verkoopt alles wat hij heeft, om die parel te kopen!

Dát is wat Zacheüs hier doet.
Vlak hiervoor gaat het over Bartimeüs, die wordt genezen van zijn blindheid.
Maar wat er met Zacheüs gebeurt is geen kleiner wonder!

Wat gebeurt er met Zacheüs, dat hij zó omdraait?

Gisteren was de uitvaart van Jorge.
En ergens doet het verhaal van Jorge mij denken aan het verhaal van Zacheüs.
Zonder in detail te treden:
Jorge was ook iemand die een nieuw begin wilde maken.
En op het moment dat hij dat wilde doen, jaren geleden,
kwam hij hier de kerk binnen lopen.

En hier vond hij een thuis!
Hij voelde zich welkom.
Ook al was het een wereld die hij helemaal niet kende.

En hier mocht hij merken dat hij bij God een nieuw begin mocht maken.
Dat hij dingen die verkeerd waren, bij God mocht brengen.
En dat God hem wilde vergeven, en een nieuw begin wilde geven!

En bij hem ging dat met vallen en opstaan.
Je kan zeggen: hij moest steeds opnieuw een nieuw begin maken.
Maar dat hoefde hij niet alleen te doen.

Ergens zou ik wel willen weten hoe het verder is gegaan met Zacheüs.
Toen Jezus wegging, bleef Zacheüs in Jericho.
Daar waren nog steeds de mensen die op Zacheüs neerkeken.
Voor zover ik weet was hij nog steeds tollenaar!
Het moet voor hem moeilijk zijn geweest, om zijn verandering vól te houden!
Want een nieuw begin ís helemaal niet makkelijk!
Je blijft vallen. En dan moet je weer opstaan.

Maar dat is het punt, in dit verhaal:
Zachëus hoeft dat nieuwe begin niet zelf te maken!
Dat nieuwe begin, dat begint bij dat Jezus hem ziet, en in zijn huis komt.
Met Jezus komt redding in zijn huis.
Jezus geeft hem de kracht om te veranderen.
Jezus geeft hem vergeving.
Jezus zíet hem, zonder oordeel.
En Jezus geeft hem Gods vrede.

Jezus heeft Zacheüs gezocht, en gevonden, en gered.

Dáárom is de reactie van Zacheüs zo groot!
Wie veel wordt vergeven, toont veel liefde, zegt Jezus.

Misschien identificeer jij je helemaal niet met Zacheüs.
Ik in de eerste plaats ook niet.
Ik ben geen tollenaar.
Mensen kijken niet op mij neer, volgens mij.

Maar op een andere manier mogen wij ons wel identificeren met Zacheüs.
Jezus zegt: ik ben gekomen om te zoeken en te redden wat verloren was.
Al die mensen die op Zacheüs neerkijken, die denken:
Wij doen ook wel eens wat fout, maar met ons is het in elk geval niet zo erg als met hém!
Maar is dat wel zo?
Hebben wij het niet allemaal nodig dat Jezus ons ziet?
Want ik geloof dat Hij dat net zo goed ook tegen ons zegt:
Vandaag wil ik bij jóu zijn!
Ik wil in jouw leven zijn.
Ik wil het veranderen, met mijn vergeving en mijn liefde.
Ik wil jou een nieuw begin geven!

Dus vraag je niet af of het met jou zo erg is als met Zacheüs:
Wéés een Zacheüs!
Laat Jezus binnen.
Met Hem mag je een nieuw begin maken!

Ik hoop dat wij allemaal, en iedereen die hier binnenkomt,
Mag weten dat er bij God een nieuw begin is.

Amen.