Jakobus II – Negatieve woorden

Tekst: Jakobus 3:1-18

Lieve mensen,

Woorden kunnen je raken.
Ik weet zeker dat iedereen hier wel eens positief is geraakt door woorden,
en ook wel eens negatief is geraakt door woorden.

Vandaag gaan we het hebben over negatieve woorden.
De impact die negatieve woorden kunnen hebben.
En waar ze vandaan komen!

Je hebt vast wel eens gehoord van het spreekwoord:
“Schelden doet geen zeer, slaan veel meer.”
Maar dat is gewoon niet waar.
Negatieve woorden, daar kan je onder gebukt gaan.

Ik zal een voorbeeld van mezelf vertellen.
Van lang geleden, ik heb daar gelukkig al lang geen last meer van:

Ik heb altijd al van zingen gehouden.
Soms kan ik me niet inhouden, en ga ik spontaan even zingen, of neuriën.
En ik weet nog héél goed, als de dag van gisteren,
dat ik dat een keer deed op de middelbare school,
en een meisje uit mijn klas zei heel serieus tegen mij:
Jij kan écht niet zingen, als je dat soms denkt!

En ik kan daar alleen maar over zeggen:
Ik heb dat jarenlang geloofd.
Een jaar of drie-vier lang voelde ik me veel minder vrij om te zingen.

Totdat ik een keer naast een leraar zat in een dienst, en die zei:
Wat kan jij mooi zingen!
Dat was voor mij het moment waarop ik het weer begon te durven, en ik er weer van ging genieten!
Eerst geloofde ik wat dat meisje tegen mij zei, één opmerking.
En toen wat die leraar tegen mij zei. Eén opmerking.

Al zal dat meisje waarschijnlijk echt niet meer herinneren dat ze dat ooit heeft gezegd:
Maar zoveel kracht kunnen woorden hebben.

Dat herken je ongetwijfeld:
Woorden hebben de mogelijkheid om dingen stúk te maken.
Soms zelfs bijna onherstelbaar stuk.

Maar waarom dóen we dat dan?
Waarom zéggen we dingen waar we anderen pijn mee doen?

Ik denk 9 van de 10 keer doen we het helemaal niet zo bewust.
In het Engels is er de uitdrukking ‘a slip of the tongue’.
Dat betekent dat je iets zegt, je floept het eruit,
al voordat je goed na hebt kunnen denken over wát je zegt.
Dat kan, en dat gebeurt ons vaak! Dat je té snel spreekt.
Dat je iets kwetsends zegt, of iets denigrerends, of dat je een oordeel uit, voor je erover nadenkt.

Maar het tegenovergestelde kan ook:
Soms gebruiken mensen heel bewust woorden om anderen pijn te doen.
Het is niet alleen maar per ongeluk dat mensen negatieve woorden zeggen.

Jakobus zegt over dit onderwerp een aantal interessante dingen,
Waar ik vanmorgen met jullie bij stil wil staan.
Drie dingen wil ik uitlichten uit de Bijbeltekst van vandaag:
-Negatieve woorden zeggen, dat doen we allemaal
-We moeten de kracht van negatieve woorden niet onderschatten
-Negatieve woorden komen ergens vandaan. Ze zeggen iets over de bron, over je hart.
Negatieve woorden zeggen doen we allemaal
Hoe vaak struikelen we niet allemaal!
Wie nooit struikelt in het spreken kan zich een volmaakt mens noemen.

Dat is de eerste stap voor vandaag:
Om bij het onderwerp van deze preek niet meteen aan iemand ánders te denken!
Oh, wat díegene toch altijd zegt! Dat is zó negatief!
Of: die en die, die roddelen altijd!

Nee, vandaag mag je even naar binnen kijken. Naar jezelf.
Want we doen het allemaal.

De tong is zó klein, zegt Jakobus, en toch zó moeilijk om in bedwang te houden.
En David zegt in de psalm: “Zet een wachter voor mijn lippen”,
Blijkbaar had David het nodig, om éérst na te denken voordat hij iets zegt.
En had hij het nodig om God daarbij om hulp te vragen.
Het is een mooi gebed, “zet een wachter voor mijn lippen.”
Help me om niet alles er zomaar uit te gooien.
Help me om, als ik iets zeg, opbouwende woorden te spreken.

Trouwens interessant: Jakobus heeft het in het gedeelte van vandaag allereerst over leraren, daarmee bedoelt hij dominees.
En David is een koning.
Met een positie waarin jouw woorden veel gewicht hebben,
Moet je je extra bewust zijn van de verantwoordelijkheid die je met jouw woorden draagt!
Maar het geldt niet alleen voor sprekers, en voor mensen met macht.
Het geldt voor iedereen.

Met je woorden kan je zegenen, en vervloeken.
Zegenen, dat is dat je iemand het goede aanzegt.
Dat je met je woorden iemand het goede wenst.
Dat je woorden spreekt die opbouwend zijn.
Die iemand verder helpen, of bemoedigend zijn.
Iemand ‘goedemorgen’ wensen is eigenlijk al iemand zegenen.
Of een compliment geven.
En zelfs met feedback, die opbouwend bedoeld is, kan je iemand zegenen.
Vervloeken, dat is woorden spreken die iemand naar beneden halen.
Je zegt iemand iets slechts toe.
Je kwetst iemand. Je maakt een negatieve opmerking over iemand.

Van hoe je woorden negatief kan gebruiken zijn heel veel voorbeelden te noemen, veel meer dan ik nu kan doen:
Je kan een negatieve opmerking maken naar iemand, waarmee je diegene alleen maar afbreekt.
Je kan over iemand roddelen. Dingen doorvertellen die anderen eigenlijk niks aan gaan.
Je kan negatief over iemand praten, achter iemands rug om.
Je kan proberen om iemand naar beneden te halen in de ogen van anderen.
Je kan je ongenoegen over iets uiten tegen iemand anders dan die persoon zelf!
Je kan oordelen. Of veroordelen.
Je kan met je woorden iemand buitensluiten.
Je kan kwetsen.

Zelfs lichaamstaal kan negatief zijn.
Rollen met je ogen, bijvoorbeeld.
Of dat je iemand uitlacht.

Het is interessant dat Jakobus daar ook iets tegenover stelt.
Je kan ook zegenen met je woorden.

Woorden die goed doen, zijn volgens Jakobus
-Vredelievend. Dat betekent dat je woorden verbinden, in plaats van een ruzie alleen maar opstoken.
-Mild. Dat betekent dat je niet snel een oordeel velt.
-Meegaand. Dat betekent dat je echt probeert te luisteren naar wat iemand zegt, in plaats van er meteen wat tegenover te stellen.
-Vol ontferming. Dat betekent dat je je probeert in te leven in een ander.
-Ze brengen goede vruchten voort. Dat betekent dat je met je woorden iemand opbouwt, en niet afbreekt.
-Ze zijn onpartijdig. Dat betekent dat je niet meteen een kant kiest.
-En oprecht. Dat betekent dat je woorden echt zijn, dat je je niet anders voordoet dan je bent, of iets anders zegt dan je eigenlijk denkt.
Denk aan dat voorbeeld dat ik noemde, wat die leraar tegen mij zei, dat ik mooi zong.
Dat waren woorden die mij hebben opgebouwd, en bemoedigd.
Woorden hebben negatieve kracht, maar ze hebben ook echt positieve kracht!

Dat is het volgende wat Jakobus ons in dit gedeelte duidelijk wil maken:
We moeten de kracht van woorden, dus ook de kracht van negatieve woorden, niet onderschatten

De tong is een klein orgaan, maar wat een grootspraak kan hij voortbrengen!
De tong bergt een wereld van onrecht in zich.
Het is als een kleine vlam, die een enorme bosbrand veroorzaakt.

Jakobus laat weinig aan de verbeelding over als het gaat om wat je woorden aan kunnen richten.

Negatieve woorden die je hebt gehoord kan je soms een leven lang bij je dragen.
Je kan ze geloven, er meer waarde aan hechten dan aan alle positieve woorden en complimenten die anderen je geven.

Je kan met je woorden relaties stuk maken. Of vriendschappen.
Beloften breken.
Mensen het gevoel geven dat ze er niet mogen zijn.

Ik heb wel eens mensen gesproken die zich door harde woorden van anderen onwelkom voelden in de kerk.

Woorden kunnen meer kapot maken dan je lief is.

Het is belangrijk om dat te beseffen.
“Zet een wachter voor mijn lippen”, bidt David.
God, help mij om woorden te spreken die opbouwen, en niet afbreken.
Want het is zó makkelijk om negatieve woorden te spreken.
En de kracht van negatieve woorden moeten we niet onderschatten.
Die kunnen diepere wonden snijden dan je van buiten kunt zien.

En het is zoals met die tube tandpasta:
Als je ze eenmaal hebt gesproken, neem je ze niet zomaar meer terug.

Onze woorden, woorden die zegenen, en woorden die vervloeken,
zeggen alles over de bron waaruit je put.

Negatieve woorden komen ook ergens vandaan.
Die laten zien, zegt Jakobus, wat er in je hart leeft.

Dat kan heel goed onzekerheid zijn.
Sommige mensen hebben de neiging om anderen naar beneden te halen,
Om zelf beter uit de verf te komen.
Maar dat heb je helemaal niet nodig.
Een negatieve opmerking kan ook onbedoeld zijn.
Dat je niet doorhebt van jezelf, dat je het doet.
Of je doet het omdat je met iemand mee wil praten, iemand wil ‘pleasen’.

Negatieve woorden kunnen ook bij boosheid vandaan komen.
Of dat je je niet begrepen voelt.
En je kan dat moeilijk uiten.
Of dat je moe bent, of chagrijnig, of pijn hebt.

En negatieve woorden kunnen voortkomen uit jaloezie.
Dat je een ander iets mísgunt.
Of uit egoïsme.
Dat komt niet bij God vandaan, zegt Jakobus.
Dat is aards, ongeestelijk, demonisch noemt hij het zelfs.
Er zit iets van kwaad in woorden die afbreken, die bewust pijn doen.

Het kan soms helpen om te beseffen dat wat iemand zegt, voort kan komen uit zijn of haar eigen onzekerheid, of uit zijn of haar eigen onmacht.
Een negatieve opmerking zegt meer over degene die het dóet dan over diegene die het ontvangt.
Het kan je helpen om naar iemand te luisteren.
Waarom zeg je dit?
Wat zit er bij jou onder?

Je kan bij jezelf proberen na te gaan wat er voor jou onder zit, als je bij jezelf merkt dat je de neiging hebt om je negatief te uiten.
Het heeft iets moois, dat Jakobus zegt dat je woorden iets zeggen over de bron, over je hart.
Hij zegt: “je kan niet vanuit dezelfde bron iemand vervloeken en iemand zegenen.”
Blijkbaar heb je, als je vaak negatieve dingen zegt,
Een verandering nodig in je eigen hart.
En daar mag je God voor om hulp vragen.

Jakobus noemt het “wijsheid van boven”.
Ik vind hier zelf het woord “genade” heel erg op zijn plek.
Wat wij nodig hebben, als bron om uit te leven,
Is de genade, de goedheid en de liefde van God!
Die mag jou van binnenuit veranderen.

Het is dat je mag beseffen dat God niet negatief naar jou kijkt,
Maar dat God juist vol liefde naar jou kijkt.
De God die alles heeft gemaakt, die wilde zichzelf voor jou geven!
Dat is wat wij geloven!
En als íets van die liefde doordringt in je hart,
Dan mag dat iets dóen met hoe je naar jezélf kijkt, en hoe je naar anderen kijkt.
Dan heb je het niet meer nodig om een ander naar beneden te halen.
Dan mag je niet alleen naar anderen kijken, maar ook naar jezelf met mildheid en compassie, zonder oordeel.

Uit een zoete bron komt zoet water, en uit een zoute bron komt zout water.
“Je kan niet vanuit dezelfde bron God groot maken, en je medemens vervloeken,
Die God heeft gemaakt in zijn evenbeeld.”

Wat je zegt, laat iets zien over de bron waar je uit put.

Als de tandpasta er toch uitkomt, laat het dan tandpasta zijn van een goede bron.
Woorden die bij God vandaan komen, bij Jezus vandaan.
Woorden die Zijn liefde laten zien!
Laat het woorden zijn die opbouwen, in plaats van afbreken.
Woorden die laten zien wie er in jouw hart leeft.
Jezus!
Het is een prachtig vers waar dit gedeelte uit Jakobus mee afsluit:
Waar in vrede wordt gezaaid, brengt gerechtigheid haar vruchten voort voor hen die vrede stichten.

Een prachtig beeld: goede woorden spreken, is zaaien!
Als je goede woorden zaait, vanuit de vrede die God aan jou geeft,
Dan mag dat prachtige vruchten voortbrengen, vol gerechtigheid.
Dan mag je daarvan genieten!
Met goede woorden zaai je het goede.

En dat is niet iets dat je op eigen kracht kan doen,
Iets dat je aan jezelf kan veranderen.
Het gaat niet alleen om je tong.
Het heeft alles te maken met de bron waaruit jij put.

Ik wil eindigen met een prachtige uitspraak van Jezus, uit Johannes 7:
Laat wie dorst heeft bij Mij komen en drinken!
“Rivieren van levend water zullen stromen uit het hart van wie in Mij gelooft,”
Amen.