Wees niet al te rechtvaardig

Tekst: Prediker 7:8-9; 15-22; Lucas 6:36-38

Geliefde gemeente van Jezus Christus,

Deze dienst op oudjaarsavond, is een mooi moment om écht even stil te staan bij het afgelopen jaar.
Voor welke dingen ben je dankbaar?
Wat was er verdrietig, of moeilijk, in het jaar dat achter je ligt?
Wat hoop je voor het jaar dat voor je ligt?

Heb je nog voornemens voor het nieuwe jaar?
Of ben je van plan om je voornemens van het oude jaar even af te stoffen?

Met voornemens is het altijd een beetje tricky.
Want ergens wéét je al dat je er niet het hele jaar aan gaat houden.
Ze zeggen wel eens dat je gedrag veranderen één van de moeilijkste dingen is die er zijn.
En we hebben dan ook nog wel eens de neiging om de lat te hoog te leggen, of het doel te vaag te maken.

Komend jaar ga ik minder eten!
Komend jaar ga ik meer sporten!
Komend jaar ga ik.. vul zelf maar in!

Vandaag gaan we het over een heel ander soort voornemen hebben.
Wat als je je voor het nieuwe jaar voor zou nemen om niet ál te rechtvaardig te zijn?
Zoals Prediker zegt?
Om je niet te ergeren?
Om mild te zijn?

Of wat als je je voor het nieuwe jaar, zoals Jezus zegt, zou voornemen om barmhartig te zijn?

Heel vaak gaat de boodschap van de Bijbel in tegen ons gevoel.
Wat bedoelt Prediker bijvoorbeeld met ál te rechtvaardig zijn?

Hij bedoelt daarmee dat je de lat te hoog legt,
Voor jezelf en voor anderen.
Het boek Prediker is geschreven vanuit het perspectief van een koning.
Prediker zegt: wat als je hoort dat een dienaar je vervloekt?
Dat iemand achter je rug om kwaad over je spreekt?

Je hebt dan een reden om boos te worden.
Om je gelijk te halen, om je recht te halen.
Kom hier, dan zal ik je!…

Maar wordt het daar altijd beter van, vraagt Prediker?

Niet ál te rechtvaardig zijn, betekent dat je soms beter met mildheid kunt reageren dan met felheid.

Het doet denken aan het verhaal over een vrouw die door farizeeën bij Jezus wordt gebracht.
Ze is betrapt op overspel.
Volgens de Joodse wet staat daar de doodstraf op:
ze moet gestenigd worden.
Dat is een heftige straf, maar zo staat het in de wet.

De farizeeën zeggen tegen Jezus: wat moeten we met haar doen?
Ze willen hem in een hoek drijven.
En Jezus zegt, als ze blijven aandringen:
laat wie zonder zonde is als eerste een steen gooien.

Eén voor één druipen de farizeeën af.
Ze beseffen: als ik té rechtvaardig ben,
als ik deze vrouw veroordeel,
dan moet ik ook mezelf veroordelen voor de misstappen die ik zelf begaan heb.

Dát is wat Prediker hier ook bedoelt met té rechtvaardig zijn.
Je kunt gelijk hebben.
Is het dan in elke situatie ook de goede weg om gelijk te willen krijgen?
Moet je er blij om zijn als iemand wordt betrapt, en gestraft?
Of kun je ook met mildheid reageren, met liefde?
Zoals Jezus doet?

Je kunt het ook wat kleiner maken.
Soms is het makkelijk om je te ergeren.
Bijvoorbeeld aan iemand die het niet met je eens is.
Iemand die een hele andere kant op wil dan jij.
Of iemand die dingen anders doet dan jij zou doen.

Toch moet je ook wel eens oppassen met hoe je in zo’n situatie reageert.
Het is goed om eerlijk te zijn, en dicht bij jezelf te blijven.
Maar het is net zo belangrijk om liefdevol te zijn.
Want woorden kunnen soms meer afbreken dan opbouwen.

Wist je dat één negatieve opmerking voor veel mensen net zoveel waarde heeft als tíen positieve opmerkingen?
We zijn geneigd om eerder negatieve opmerkingen te geloven, dan positieve.

“Erger je niet te snel, want ergernis heerst in het hart van de dwaas.”
Die woorden van Prediker kunnen een stevige spiegel zijn.
Als jij je heel snel ergert, irriteert aan anderen,
als je op elke slak zout legt,
als jouw woorden meer kritiek bevatten dan dat ze opbouwen,
dan doe je daarmee niet alleen een ander tekort, maar ook jezelf.

De woorden van Jezus die we hebben gelezen, sluiten daar erg op aan.
Jezus gebruikt een ander woord dan Prediker.
Hij zegt niet, zoals Prediker:
wees niet al te rechtvaardig.
Jezus zegt: wees barmhartig.
Zoals jullie Vader, God, barmhartig is.
Laat in je karakter, in je keuzes, zien wie God is.
God is rechtvaardig. Maar God is óók barmhartig!
Ergens lijken de woorden van Prediker en van Jezus veel op elkaar.
Maar Jezus gaat nóg een stap verder.
Hij zegt niet alleen: knijp wel eens een oogje dicht, wees mild,
haal niet altijd je eigen gelijk.
Jezus vraagt van ons om actief lief te hebben.
Om bereid te zijn om te vergeven, te geven, niet te oordelen.
Om de ander het goede te gunnen.
“De maat die je voor anderen gebruikt, zal ook voor jullie worden gebruikt”, zegt Jezus.
Als jij bereid bent om een ander te vergeven,
dan zal jou ook vergeving worden geschonken.

Het is bijzonder dat juist Jezus deze woorden zegt.
Want in zijn leven en sterven heeft hij zelf laten zien wat het betekent om naar deze woorden te leven.
Om lief te hebben, zelfs als dat jou alles kost.
Toen Jezus aan het kruis hing, bad hij voor de mensen die hem uitscholden:
Vader, vergeef het hun, want ze weten niet wat ze doen.
Jezus gaf zijn leven, om de mensen die hem naar het leven stonden te vergeven.

Het is mooi om juist deze teksten te lezen als we samen met elkaar het oude jaar afsluiten, en morgen het nieuwe jaar ingaan.
De woorden van Prediker en van Jezus zetten je aan het denken.

Toch kunnen ook deze woorden een hoge lat worden.
Want hoe lukt het je ooit om al die dingen te doen?
Om je niet te ergeren, om altijd te vergeven, om altijd liefdevol te zijn?
Jake zegt: ik zal eerlijk zijn: mij lukt dat niet altijd.
Ik heb ook mijn momenten dat ik op anderen mopper, dat ik me erger, dat ik me boos maak, dat ik dingen zeg waar ik niet trots op ben.

Toch hebben wij, als christenen, wel iets dat een verschil mag maken.
Wij mogen weten, en vertrouwen, dat we geliefd zijn door God.
Wij mogen leven uit genade.
We mogen weten dat wij een God hebben die van ons houdt, ook al doen we zelf dingen waar we ons voor schamen,
Of maken we fouten,
Of ergeren wij ons aan anderen, en zijn we niet altijd liefdevol.

Wij geloven dat Jezus onze zonde op zijn schouders heeft genomen, toen hij stierf aan het kruis.
En dat God ons heeft aangenomen als Zijn kinderen.

En dat mag je ánders in het leven laten staan.
Dat mag je helpen om de lat voor anderen niet te hoog te leggen.
En net zo goed niet voor jezelf.
Want God legt de lat ook niet te hoog voor jou.
God vergeeft jou!
Juist daarom zegt Jezus: wees ook zo naar anderen.
God heeft jou lief!
Heb daarom ook je naaste lief.
God is barmhartig!
Wees dus ook barmhartig.

Het zijn hele mooie woorden die Jezus zegt.
Geef, dan zal je gegeven worden; een goede, stevig aangedrukte, goed geschudde en overvolle maat zal je worden toebedeeld.

Als jij mild reageert naar anderen, als jij genadig bent,
Mag je weten dat God nóg genadiger is naar jou.

Als er éen voornemen is voor het nieuwe jaar,
Laat het dan zijn dat je de lat níet te hoog legt,
Maar dat je leeft uit genade.
Uit de liefde van God, die Hij gewoon aan jou geeft.

Als je daaruit leeft, word je vanzelf genadiger naar anderen.
Amen.